- Kto kształtował pierwsze koncepcje matematyczne?
- Rozwój matematyki na przestrzeni kolejnych wieków
- Matematyka dziś
Matematyka jest nazywana królową nauk, wiele się mówi też o tym, że bez niej dzisiejszy świat nie funkcjonowałby… wcale. W szkole jest kładziony spory nacisk na to, aby matematyki się uczyć w sposób metodyczny – rozpoczynając od prostych działań, a na skomplikowanych równaniach i twierdzeniach kończąc. Wreszcie dziedzina ta ma wiele pochodnych, a jej studiowanie może zająć niemal całe życie. Jacy ludzie stoją za początkami matematyki? Aby to stwierdzić, będziemy musieli cofnąć się aż do wieków przed naszą erą!
Ten artykuł pełen ciekawostek odpowie na pytania:
- Kim był ojciec matematyki?
- Jakie inne postaci warto wyróżnić w procesach budowania całej dyscypliny?
- Czy w średniowieczu oraz późniejszych czasach rozwój matematyki przyspieszył, a może wręcz przeciwnie?
- Czy dziś w matematyce da się jeszcze coś więcej wymyślić?
Gotowi? Oto najlepsza pora, aby przenieść się w czasie!
Kto kształtował pierwsze koncepcje matematyczne?
I na tym etapie pojawia się mały problem, bo wszystko zależy od tego, w jaki sposób na matematykę spojrzymy. Pierwsza metoda to pojawianie się pojedynczych koncepcji, jednak zupełnie od siebie oderwanych i w żaden sposób nieusystematyzowanych. Druga opcja to pierwsza próba ukształtowania kompletnej dziedziny zajmującej się mniej lub bardziej skomplikowanymi obliczeniami oraz dążeniami do rozwoju logiki.
Jeśli chcemy odnaleźć najdawniejsze próby rozprawienia się z prostymi obliczeniami, to powinniśmy zajrzeć do wiedzy gromadzonej przez cywilizacje budowane wokół delty Nilu oraz w krajach z kręgu kultury arabskiej. Każdy, kto fascynuje się starożytnymi cywilizacjami, niemal we wszystkich znajdzie pierwsze próby opracowania około matematycznych mini-systemów.
Nikt jednak nie zrobił tego tak dobrze, jak Grecy. To oni są uznawani przez większość historyków odpowiedzialnymi za faktyczny początek całej dyscypliny postrzeganej jako usystematyzowana całość:
- Tales z Miletu, ojciec greckiej nauki i matematyki. Żył w latach 625-547 przed naszą erą i już wtedy, nie mając dostępu do wiedzy i powszechnych narzędzi, ustalił, że kąty przy podstawie w trójkącie równoramiennym są takie same, jak również potwierdził, że średnica dzieli koło na połowy, a kąt wpisany w półokrąg jest prosty.
- Pitagoras, twórca słynnego twierdzenia. Wymyślił on średnią arytmetyczną, odkrył dwunastościan foremny i przede wszystkim jako pierwszy stwierdził, że suma kątów w trójkącie jest równa dwóm kątom prostym. Żył w latach 572-497 przed naszą erą.
- Archimedes, stworzył prawo Archimedesa. Również pochodził z Grecji (Syrakuzy), ale żył nieco później – 287-212 r. przed naszą erą. Jego największym osiągnięciem matematycznym było określenie przybliżonej wartości liczby pi, ponadto był też wynalazcą i wziętym fizykiem.
Jeśli mowa o pierwszych koncepcjach matematycznych, to o tej trójce zdecydowanie warto pamiętać!
Rozwój matematyki na przestrzeni kolejnych wieków
Na starożytności, chociaż już wtedy wymyślono większość informacji matematycznych, z których w szkołach korzystamy do dziś, historia tej dziedziny się nie kończy. Jak nietrudno się domyślić, późniejsi naukowcy mieli już nieco bardziej „pod górkę”, ale też mogli korzystać z już wypracowanej bazy wiedzy i solidnych narzędzi ułatwiających pracę oraz obliczenia.
Ciekawą postacią był Kartezjusz, filozof pochodzący z Francji. To on jako pierwszy zaczął oznaczać liczby dodatnie i ujemne, wprowadził pojęcie zmiennej i funkcji. Z pewnością wielu kojarzy też niewiadome „x, y, z” – ich powszechne użycie to również zasługa Kartezjusza, żyjącego w latach 1596-1650.
Kolejną intrygującą osobą to Blaise Pascal, również wywodzący się z Francji, w której w czasie gdy żył (1623-1662) pod względem artystycznym, naukowym i filozoficznym działo się dość sporo (Paryż był np. największym miastem Europy). Sam Pascal wsławił się opracowaniem teorii prawdopodobieństwa oraz utworzeniem pojęcia tzw. wartości oczekiwanej. W kręgu jego zainteresowań był też szereg prac związanych z geometrią rzutową.
Warto wiedzieć, że na matematykę też była swego rodzaju… moda. Objawiało się to w ten sposób, że zarówno w średniowieczu, jak i starożytności były okresy cechujące się jej niezwykle gwałtownym rozwojem, jak i całkowitą stagnacją. Taki sinusoidalny bieg historii zmieniły dopiero XVI-wieczne Włochy, jak również późniejsze coraz mocniejsze łączenie matematyki z fizyką. Właściwie od czasu renesansu cały rozwój przebiega dość liniowo, bez przerwy dostarczając ludzkości nowych odkryć.
Matematyka dziś
Obecnie królowa nauk jest już na bardzo dojrzałym etapie, ale nie oznacza to, że już nic nie da się w jej obrębie wymyślić. Cały czas powstają nowe koncepcje, są podejmowane próby wyjaśnienia pewnych zjawisk i przede wszystkim poszerza się obszary, w których matematyka przynosi mniejsze lub większe wpływy. Warto obserwować przyznawane nagrody Nobla, bo one są w pewnym sensie odzwierciedleniem tego, co w dziedzinach ścisłych się dzieje. Warto pamiętać, że z matematyką wiele wspólnego ma również ekonomia, która cały czas się rozwija i ma przed sobą nowe wyzwania dotyczące głównie przewidywania zachowań rynkowych w przyszłości – tak, tutaj też bardzo skomplikowane obliczenia wychodzą na pierwszy plan.
Ponadto w krajach rozwiniętych mamy to szczęście, że większość obywateli przyjmuje solidną porcję wiedzy matematycznej. Jest to ważne, bo kształtuje naszą zdolność myślenia i odnajdywania się w wielu obszarach współczesnego świata. Nie oznacza jednak, że jest to zadanie proste, a szkoła publiczna nierzadko nie daje każdemu jasnych odpowiedzi. Dlatego właśnie warto zapisać się na indywidualne zajęcia w BUKI School, bo tutaj praca z nauczycielem jest zupełnie inna – pełna ciekawostek, dobrze wytłumaczonych przykładów i solidnie przepracowanych godzin w miłej atmosferze.
UWAGA: Jeśli temat cię zainteresował, to Wydawnictwo PWN w 2023 roku wydało 772-stronicową książkę Davida M. Burtona „Historia matematyki”. Zawarte w tym artykule ciekawostki nie są nawet namiastką wiedzy, jaką można uzyskać po lekturze tej pozycji, dlatego każdemu pasjonatowi historii gorąco polecamy tę książkę!